Spotkanie z Agnieszką Pajączkowską, autorką książki Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii

Chłopska fotografia – ta rodzinna, prywatna – nie ma zwykle odrębnego miejsca w archiwach czy instytucjach. Przez wiele dekad mało kto się nią interesował, nie była traktowana jako części „narodowego dziedzictwa”, a śladowa liczba zachowanych zbiorów pozwala sobie wyobrazić, ilu zdjęć i historii nie da się nigdy odzyskać, ile fotografii zostało spalonych, wyrzuconych, nieodnalezionych.

Fotografia nie jest przezroczysta – nie pokazuje „po prostu”, neutralnie ani obiektywnie. Podobnie jak historia, gdy pisana jest z jednej tylko perspektywy. Wiele w interpretacji fotografii i historii zależy od kąta patrzenia, od zachowanej materii i zauważania tego, co dotychczas pomijane.

Agnieszka Pajączkowska opisuje wybrane chłopskie zdjęcia, a swoje spostrzeżenia uzupełnia o rozmowy, zapisy historii mówionej, dokumenty, mikroreportaże, rozważania teoretyczne, cytaty z esejów o fotografii i nowe refleksje dotyczące historii ludowej. Rdzeniem książki pozostaje pytanie, czym właściwie jest to, co widzimy. Czego fotografia nie pokazuje i nie rozstrzyga? To nie tyle opowieść o osobach widocznych na zdjęciach, ile o samych zdjęciach i tych, którzy je wykonywali – fotografach i fotografkach, o ich motywacjach, warsztacie pracy, miejscu w wiejskiej społeczności. Tak oglądane chłopskie fotografie pozwalają spojrzeć z mniej oczywistej perspektywy na polską historię XX wieku. Nieprzezroczyste to próba zwrócenia spojrzenia na to, co dotychczas było zauważane zbyt rzadko – na trzeci plan, na tło, rzeczy i ludzi poza kadrem.

‍Agnieszka Pajączkowska (ur. 1986) – kulturoznawczyni, badaczka historii codziennych praktyk fotograficznych, twórczyni projektów interdyscyplinarnych, fotograficznych i kulturalnych, autorka książek i tekstów, animatorka kultury, kuratorka, tutorka, absolwentka studiów doktoranckich w Instytucie Kultury Polskiej UW. Autorka projektu i książki Wędrowny Zakład Fotograficzny (Wyd. Czarne, 2019) oraz Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii (Wyd. Czarne, 2023). W podejmowanych działaniach łączy refleksję akademicką z praktyką twórczą i sztuką społeczną. Interesuje ją rzemieślnicza i użytkowa historia fotografii i jej związki z praktykami codziennymi, archiwami i lokalną historią. W 2015 i 2020 roku była stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w obszarze „Sztuki wizualne”.

W 2019 roku wspólnie z Aleksandrą Zbroją wydała książkę A co wyście myślały? Spotkania z kobietami z mazowieckich wsi.

Od 2018 wchodzi w skład rady programowej Instytutu Fotografii Fort w Warszawie. Współpracowała z Domem Spotkań z Historią w Warszawie nad wystawą fotografii Album rodzinny: SPOJRZENIA (wspólnie z Moniką Szewczyk-Wittek). Jest autorką wystawy Co widzisz? Patrzenie na archiwalne fotografie w Gdyni w Muzeum Miasta Gdyni.

Współtworzyła projekty: Szkoła patrzenia (Instytut Fotografii Fort), Tożsamości odzyskane. Interwencje, Migawki i Seminarium wizualne (Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę”), Coś, co zostanie. Lokalne działania z Zapisem socjologicznym Zofii Rydet (Fundacja im. Zofii Rydet). Jako autorka działań i animatorka współpracowała m.in. z Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę”, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Fundacją Archeologii Fotografii. Publikowała m.in. w „Kontekstach”, „Zagładzie Żydów”, „Kulturze i Historii”, „Widoku”, „małej kulturze współczesnej”, „Res Publice”, „Dwutygodniku”, „Krytyce Politycznej”, „Widoku”, „Wysokich Obcasach”. Za książkę Wędrowny Zakład Fotograficzny otrzymała Nagrodę im. Wiesława Kazaneckiego oraz Nagrodę im. Beaty Pawlak oraz była nominowana do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego i Nagrody im. Stanisława Barańczaka.

Liczba miejsc ograniczona. Bilety można zakupić w kasie Muzeum oraz przez Internet. Decyduje kolejność zakupu! Wstęp: 10 zł / 1 os.