Serenissima East Sztuka polska, litewska, łotewska i estońska od ok. 1990 do dzisiaj – wernisaż

Kurator: Krzysztof Stanisławski
Kuratorka i koordynatorka litewska Inese Rozentāla Kurator litewski: Arvydas Žalpys 
Koordynatorka: Ewa Jurkowska-Brzoska
Produkcja wystawy: Wojciech Ruminski  

SERENISSIMA EAST to tytuł międzynarodowej wystawy sztuki współczesnej, nawiązujący do historii. Serenissima, czyli Najjaśniejsza była Rzeczpospolita Obojga Narodów, ale także Republika Wenecka. To symboliczny pomost z zakresu semantyki, ale związany także z faktem, że współczesną sztukę z Polski, Litwy, Łotwy i Estonii pokazujemy najpierw w Polsce, ale planujemy ekspozycje także na Litwie, Łotwie, w Estonii oraz w Wenecji podczas Biennale Sztuki 2024. Siłą tego projektu jest przede wszystkim najwyższa jakość prezentowanej sztuki, ale również symboliczne przypomnienie – krótka lekcja historii dla publiczności międzynarodowej. Kiedyś byliśmy jednym, potężnym państwem, które zostało rozebrane w XVIII wieku przez sąsiadów, przez cały wiek XIX nieobecnym na mapach, po 1918 wskrzeszonym jako seria państw narodowych. Znów rozdzielone po Jałcie, wchłonięte przez ZSRR, a po rewolucji Solidarności i upadku muru berlińskiego odzyskujące po raz drugi niepodległość, by w końcu, w 2004 na powrót połączyć się w rodzinie Unii Europejskiej. Aspekt historyczny jest ważny w sensie symbolicznym, ale raczej drugorzędny pod względem merytorycznego wyboru artystów i dzieł z tych, a nie innych krajów. Czy z racji swoich korzeni kultura i sztuka polska i z krajów bałtyckich ma jakieś wspólne cechy, które wyróżniałyby ją od sztuki innych regionów Europy? Raczej nie, a próby udowadniania podobnej tezy byłyby karkołomne i chyba bez sensu. Zwłaszcza współcześnie, w epoce globalizacji i nieograniczonych możliwości komunikacji i wymiany idei. Ważniejsze jest wykazanie wartości tej sztuki: uniwersalnych, obiektywnych, a nie swoistych, regionalnych. SERENISSIMA grupuje dokonania uznanych w swoich krajach i na arenie międzynarodowej artystów, w wielu wypadkach najsławniejszych malarzy czy animatorów, ale dla publiczności np. Biennale weneckiego ich nazwiska, tytuły i krajowe zasługi nie mają większego znaczenia. W masie najlepszych artystów i dzieł z całego świata, które jak zwykle zawitają do Wenecji, będzie liczyła się tylko jakość i siła oddziaływania, a nie lokalne wyróżnienia. I to daje największe szanse na sukces, gdyż w Wenecji liczy się przede wszystkim sztuka i nie ma znaczenia czy artysta tworzy w Nowym Jorku, Kairze czy Tallinie. Na powierzchni 2000 m², w tym monumentalnej sali kolumnowej, przygotowujemy pokaz malarstwa, rzeźby, grafiki, wideoartu i filmów animowanych, a także wydanie angielskojęzycznego katalogu w 4 tomach. Przygotowania trwają od 2018. Kurator, podczas wyjazdów studyjnych, dokonał wyboru artystów i odbył rozmowy z partnerami na Łotwie, Litwie i w Estonii. Wszyscy artyści podeszli bardzo entuzjastycznie do projektu, więc przystąpiliśmy do realizacji. W CSW Znaki Czasu w Toruniu, które jest głównym organizatorem projektu, będzie miała miejsce inauguracja projektu 20 października 2023. W kwietniu 2024 planujemy specjalną edycję wystawy podczas Biennale Sztuki w Wenecji. Później, czyli w 2024 i 2025 projekt będzie pokazywana w Rydze, Wilnie i Tallinie. A jeszcze później przedstawimy SERENISSIMĘ WEST. Ale to już w 2025. Wśród prezentowanych malarzy znajdują się: Andrzej Wróblewski, ikona polskiej sztuki współczesnej, urodzony w Wilnie Jonas Gasiūnas (LT) – profesor i wieloletni dziekan malarstwa w wileńskiej ASP, jeden z najoryginalniejszych malarzy europejskich, Kaido Ole (EST) – profesor ASP w Tallinie, bliski konceptualizmowi, Kristaps Zarins (LV) i Andris Vitolins (LV) – profesorowie, odpowiednio: rektor i prorektor Łotewskiej Akademii Sztuki w Rydze, Eugeniusz Minciel (PL) – abstrakcjonista konkretny, klasycy: Jan Dobkowski (PL) i Tomasz Ciecierski (PL), Egle Ridigaite (LT) – tworząca monumentalne obrazy na płótnach bezpośrednio mocowanych do ściany galerii, klasyk z Nowego Jorku Kestutis Zapkus (LT). Pokażemy kolekcję plakatów mistrzów polskiej szkoły plakatu: Jana Lenicy (PL) i Wojciech Fangora (PL), ale także Guntarsa Sietinsa (LV) i Janisa Murovskisa (LV), profesorów Łotewskiej Akademii Sztuki w Rydze. Rzeźbiarze i twórcy instalacji to nowojorski artysta Zilvinas Kempinas (LT), tworzący również w USA Nomeda i Gedyminas Urbonasowie (LT) i Gleb Pantelejvs (LV) z Rygi. Twórcy wideoartu to klasycy dobrze znani na arenie międzynarodowej: Jonas Mekas (LT), współpracownik Andy’ego Warhola, jednego z najważniejszych twórców nowojorskiej awangardy filmowej, oraz Józef Robakowski (PL) – fotografik, filmowiec, teoretyk, twórca Zero 61 i Warsztatu Formy Filmowej. Pokazane zostaną ich filmy z różnych okresów twórczości. Zaprezentujemy także prace wybitnych fotografików: Andrzeja Jerzego Lecha (PL), Krzysztofa Wodiczko (PL), obu z Nowego Jorku oraz grupę TTL – trzech mistrzów fotografii litewskiej: Gintautasa Trimakasa, Remigijusa Treygysa i Alvydasa Lukysa. Animacja jest jedną z wiodących dyscyplin artystycznych w Polsce, święcąca triumfy na festiwalach i wszelkich konkursach. Na wystawie pokażemy prace rysunkowo-malarskie na płytach gipsowych w formie instalacji, a także klasyczne filmy Piotra Dumały (PL), w tym „Kafkę”, „Zbrodnię i karę” oraz nominowane do Oscara „Hipopotamy”. Aż dziewięciu uczestników projektu brało udział w poprzednich edycjach weneckiego Biennale Sztuki – zarówno w pawilonach narodowych, jak i wystawach towarzyszących. Wystawie będzie towarzyszył program edukacyjny i sesja naukowo-krytyczna.