"Na temat": Czy sztuczna inteligencja zastąpi artystów? Sztuka w czasach uczenia maszynowego

Rozwój sztucznej inteligencji stawia po znakiem zapytania ludzki monopol na kreatywność i tworzenie sztuki. Czym jest kreatywność i czy może być realizowana na maszynach? Jak sztukę definiują komputery? Czy da się ją zaprogramować? Czy możliwe jest tworzenie sztuki przez agentów nieludzkich?

Te pytania odsyłają nas do czasów przedwojennych, kiedy to Walter Benjamin publikuje esej „Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej” i po raz pierwszy poszukuje cech charakterystycznych sztuki tworzonej przez maszyny. Reprodukcja i dalsze przetworzenia (np. kolaż) prowadzą do kultury remiksu, tak charakterystycznej dla drugiej połowy XX w. W ten krajobraz, otoczony bezkresnymi połaciami danych, wkracza sztuczna inteligencja. Dołącza do ogólnego trendu, wytwarza własne przetworzenia, własne kolaże, generuje na podstawie konwolucyjnego widzenia obejrzanych obrazów nowe zestawy pikseli, nowe cyfrowe obrazy. Ale czy wytwarza je – tak jak my ludzie – w reakcji na świat lub z wewnętrznego impulsu? Autentycznie? Czy ogląda świat, czy też ogląda jedynie obrazy świata? A może jest to jedynie skomplikowany mikser pikseli z wcześniej obejrzanych cyfrowych obrazów?

Rozwój sztucznej inteligencji dostarcza nam nie tylko niezwykłych, fantastycznych obrazów, ale otwiera także nowy rozdział dyskusji o naturze sztuki i jej cechach konstytutywnych.

Marcin Kaliński – malarz, data scientist, doktorant ASP w Gdańsku, badający związki sztucznej inteligencji i „Teorii widzenia” Władysława Strzemińskiego. W 2022 roku na zaproszenie programu kuratorskiego Fundacji Dzielna wraz Dominikiem Jałowińskim zorganizował pracę dwudziestu malarzy i malarek na wzór sieci neuronowej. Efekty tej niecodziennej współpracy zaprezentowano na wystawie „Stowarzyszenie Skojarzeń” (https://dzielna.foundation/).