Co nieco o tajemnicy czasu i historii jego pomiarów. Wykład otwarty prof. Andrzeja Strobla

Prof. Andrzej Strobel: Mówiąc o czasie mamy na myśli następującą po sobie kolejność zdarzeń. W fizyce klasycznej czas był przyjmowany jako wielkość biegnąca w takim samym rytmie w całym Wszechświecie. Natomiast w mechanice relatywistycznej czas stanowi czwartą współrzędną czasoprzestrzeni, a jego upływ jest różny dla różnych obserwatorów. Pojęciu "czas" nadajemy tyle różnych znaczeń, że wymyka nam się jego jednoznaczne zdefiniowanie. Św. Augustyn na pytanie: "Co to jest czas?" odpowiadał: "Gdy nikt mnie nie pyta, wiem co to jest. Kiedy jednak chcę to pytającemu wyjaśnić, to nie wiem". Ta rozmaitość znaczeń znalazła swój wyraz w kategoryzacji czasu. Ogólnie dzielimy czas na naturalny (przyrodniczy) i sztuczny (kulturowy), a te na różne kategorie. Najlepiej znanymi kategoriami czasu naturalnego są: czas biologiczny, psychologiczny i fizyczny, a czasu sztucznego – czas społeczny i ekonomiczny. Kluczową rolę w nauce i życiu ludzi odgrywa czas fizyczny. Mierzy on najbardziej obiektywnie zmiany w obserwowanych zjawiskach w przyrodzie. Chociaż czas fizyczny nie został zdefiniowany, to opracowane zostały sposoby jego pomiaru. W praktyce sprowadza się to do odczytywania wskazań zegara. Albert Einstein mawiał: "Czas jest tym, co można odczytać na zegarze". Zegarem może być nie tylko tarcza ze wskazówkami, ale każdy proces fizyczny, którego przebieg w czasie możemy śledzić. Obserwacje zjawisk okresowych takich, jak pory roku, wylewy Nilu, dzień i noc, fazy Księżyca, ruch wahadła były od prawieków podstawą mierzenia czasu fizycznego. Obecnie mierzenie takiego czasu opieramy o cykliczne przejścia pomiędzy poziomami energetycznymi w atomach, a także drgania pozagalaktycznych pulsarów.

W trakcie wykładu prof. Strobel przedstawi najważniejsze sposoby pomiaru czasu w historii ze szczególnym uwzględnieniem metod astronomicznych. Wykład zainicjowała dr Cecylia Iwaniszewska.

Wykład będzie rejestrowany i dostępny na stronie toruńskiego PTMA