Anna Sobol-Wejman i Stanisław Wejman

Anna Sobol-Wejman i Stanisław Wejman należą do grona wybitnych polskich grafików, pokolenia debiutującego na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, pokolenia przełomu wtopionego jeszcze w krakowską metaforę, ale poszukującego własnej drogi twórczej. Dla obojga artystów odkrywanie zindywidualizowanych graficznych koncepcji w warstwie formalno-stylistycznej, tematycznej i warsztatowej było procesem, którego efekty ujawnia ekspozycja. Artyści studiowali na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Anna w pracowniach profesorów Włodzimierza Kunza i Mieczysława Wejmana, Stanisław początkowo malarstwo w pracowni prof. Hanny Rudzkiej-Cybisowej, a następnie grafikę w pracowni swojego ojca Mieczysława Wejmana. Poznali się jednak w Pracowni Malarstwa prof. Jana Świderskiego; w 1972 roku zostali małżeństwem.

Na twórczość obojga młodych grafików niewątpliwie oddziaływała osobowość Mieczysława Wejmana – znakomitego grafika, autora cyklu Rowerzysta, przez krytyków uważanego za dzieło, które zapoczątkowało nurt grafiki metaforycznej, wyróżniający krakowską szkołę grafiki. Stanisław Wejman pozostał na macierzystej uczelni (1968-2015), gdzie prowadził Pracownię Miedziorytu, w której wykształcił grono znakomitych uczniów, kontynuatorów najlepszych tradycji krakowskiej grafiki.

Ponadpięćdziesięcioletnia obecność artystów w polskiej i światowej grafice oraz bogaty dorobek artystyczny pozwalają na wyodrębnienie i zasygnalizowanie najistotniejszych zjawisk, punktów przełomowych w ich twórczości. Oboje artyści w swojej twórczości preferują techniki wklęsłodruku, głównie akwafortę i akwatintę, do tych właśnie technik zawężona została ekspozycja. W obrębie klasycznej techniki artyści osiągnęli mistrzostwo warsztatowe, wnosząc indywidualne rozwiązania, np. w zakresie stosowania wymiennej matrycy, przy czym proces ten przybiera inny charakter w pracach obojga grafików. 

Ekspozycja skonstruowana została na zasadzie twórczego dialogu artystów, w którym odnajdziemy zarówno punkty wspólne, jak i indywidualne rozważania o współczesnym świecie i człowieku. Sztuka Wejmanów sytuuje się pomiędzy figuracją a abstrakcją, na styku wyobraźni i rzeczywistości, ujawniając nieco odmienny sposób postrzegania codzienności, a przede wszystkim różny proces przekształcania jej w wizualny przekaz. Przekaz pozostawiający widzowi rozległe pole do interpretacji i estetycznego odbioru. Prace Anny Sobol-Wejman można określić „znakami czasu”, inspirowanymi codziennością, otaczającymi ludźmi i przedmiotami, naznaczonymi pogłębioną refleksją. Tutaj odnajdziemy Kobiety w oknach, Najpiękniejsze i Solidarne. Grafiki Stanisława Wejmana to „podróże wyobraźni” (Stanisław Tabisz), tylko pozornie spontaniczne, bo głęboko przemyślane, których tytuły czasami ułatwiają odczytanie intencji autora, jak Popołudnie z barankiem (1985), czy Podróż na Wschód (1995).     

Centralnym punktem odniesienia do zagadnień poruszanych przez artystów jest instalacja graficzna Komedia horyzontalna (1994) autorstwa Stanisława Wejmana oraz dwa późniejsze otwarte cykle graficzne – Dynia (od 2004) Stanisława Wejmana i Siedzące Anny Sobol-Wejman (od 2008).

Kilkuletnią pracę nad monumentalną Komedią horyzontalną Stanisław Wejman zakończył w 1994 roku. Komedia jest grafiką złożoną z dwudziestu ośmiu akwafortowych, czarno-białych plansz, połączonych ze sobą i tworzących, jedną, ciągłą kompozycję o długości ponad 18 metrów. Zgodnie z koncepcją autora realizacja stanowi przestrzenną instalację graficzną, bez początku i końca, wpisaną w formę koła. Ta forma przestrzenna odpowiada nadrzędnej idei pracy, którą zgodnie z intencją twórcy była „imaginacyjna próba płaskiego obrazowania przechylonej ziemi”. Komedia horyzontalna jest wyjątkowa i zagadkowa na wielu płaszczyznach. Poza mistrzowskim, akwafortowym warsztatem i niezwykłą formą przestrzennego montażu, pozostaje jeszcze sfera idei i interpretacji, która nie jest tak oczywista jak zwycięskie zmaganie się twórcy z materią. Specyficzna doza humoru i ironii, dystansu, ale i refleksji nad losem człowieka, zawsze obecne w grafice Wejmana, skumulowały się w Komedii. Sam autor bałamuci nas już tytułem, a uchylając rąbka tajemnicy wyjaśnia: „Słowo «komedia» w tytule tej grafiki ma niejednoznaczny charakter; zastanawiając się nad nim, myślałem o monumentalnych dziełach i o tym, że ani Boska komedia, ani Nieboska komedia, ani też Komedia ludzka nie są przecież komediami... Motywem Komedii horyzontalnej uczyniłem pejzaż ziemski – sferę zderzoną z dwiema innymi sferami – niebem i piekłem. Moja grafika opowiada o wzajemnych relacjach między nimi”. Ale to nie wszystko. Wędrując wraz z artystą i obserwując wznoszącą się, a później opadającą linię horyzontu, dzielącą płaszczyzny nieba i ziemi, zaglądamy do niedostępnych zakamarków wyobraźni twórcy, który w Komedii ujął epizody ze swojej biografii, splecione z zadumą nad światem.  

Cykl Dynia jest drugim – po Komedii horyzontalnej – dużym projektem graficznym Stanisława Wejmana, rozpoczętym w 2004 roku, a realizowanym niestrudzenie w kolejnych latach. W roku zaistnienia cykl liczył 60 prac, a obecnie to już ponad 600 grafik z wizerunkiem z pozoru zwykłej, a w kontekście graficznej realizacji – niezwykłej dyni. Jak twierdzi autor „Każda poszczególna Dynia niewiele mówi, w zasadzie pozbawiona jest treści, ale – choć zapewne pusta wewnątrz, ma silną tożsamość zewnętrzną. Cały czas jest ta sama, nigdy taka sama”. Czym się więc różnią? To zobaczymy na wystawie!

Wielobarwność i malarskość graficznych Dyni kontrastuje z wyciszonym i subtelnym cyklem Siedzące Anny Sobol-Wejman. Pracę nad tym graficznym cyklem artystka rozpoczęła w 2008 roku, jednak jego genezy należy doszukiwać się we wcześniejszych realizacjach. Idea cyklu dojrzewała więc, zanim przybrała formę bardzo osobistej wypowiedzi w kadrach codziennego życia, stanowiących refleksję nad czasem, pamięcią, wolnością i miłością – nad rzeczywistością. Bohaterką cyklu jest kobieta, wyobrażona w syntetycznej, silnie uproszczonej formie, niemalże znaku. Zastygła w bezruchu siedząca sylwetka, zwieszona w nierzeczywistej przestrzeni, emanuje wewnętrzną energią. Obecność kobiet w twórczości Anny Sobol-Wejman już od lat 70. XX w. (Godziny, dni, lata, Ona, Kobiety w oknach) sytuuje artystkę w nurcie sztuki feministycznej, a rozwinięciem tematyki kobiecej są prace, silniej zaangażowane społecznie, jak Kobiety 2000 i Solidarne (2020).    

Wymienione trzy realizacje, stanowiące podsumowanie pewnych etapów twórczości, zostały wyodrębnione w przestrzeni wystawy, wokół nich koncentrują się zespoły innych prac, tworząc graficzny dyskurs twórców.

W bydgoskiej Galerii Sztuki Nowoczesnej dzieła Anny Sobol-Wejman i Stanisława Wejmana – znakomitych grafików, a zarazem artystycznego małżeństwa – po raz pierwszy spotykają się w tak obszernej formie prezentacji retrospektywnej. 

Barbara Chojnacka

Wystawa w Programie Towarzyszącym Międzynarodowego Triennale Grafiki 2021 w Krakowie. Objęta jest Honorowym patronatem: Rektora Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie prof. Andrzeja Bednarczyka, Prezes Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie dr Marty Anny Raczek-Karcz.

Aranżacja plastyczna: Jan Gordon

Produkcja wystawy: Łukasz Maklakiewicz

Katalog wystawy dostępny w sklepie internetowym  [TUTAJ]

Wystawa czynna do 15.01.2023 r.

Oprowadzanie kuratorskie: 7 października, godz. 17.00

Stanisław Wejman  - Sto dwudziesta trzecia, z cyklu Dynia, 2004, akwaforta, akwatinta barwna, 27,0 x 30,5 cm, wł. MOB, fot. Wojciech Woźniak

 Anna Sobol-Wejman - Swobodny wybór II, 1995, akwaforta, akwatinta barwna, 68,7 x 99,2 cm, wł. autorki, fot. Wojciech Woźniak

Stanisław Wejman, Większa czerwona suknia, 1984, akwaforta, akwatinta barwna, 59,5 x 30,0 cm. wł. autora, fot. Wojciech Woźniak

Anna Sobol-Wejman, Dwie łzy Europy, 2020, akwatinta, akwaforta barwna, 32,3 x 41,5 cm, wł. autorki, fot. Wojciech Woźniak

Zachęcamy do skorzystania z oferty edukacyjnej dedykowanej wystawie:

Warsztaty artystyczne:

Przyjmujemy grupy do 18 os.

Koszt: 15 zł /os.

Obowiązują zapisy: edukacja@muzeum.bydgoszcz.pl lub 885 905 284

kl.I-VI

tytuł: Grafika na talerzu

Czy sztuka to uczta dla zmysłów, przekonamy się o tym na własnych talerzach! 

Na przystawkę liczne tematy graficzne, na główne danie smakowite kąski - w technice kolagrafii, natomiast na deser wspólnie wykonamy autorskie wzory odbijane.

kl.VI-VIII

tytuł: Zmienne konfiguracje

W pracach naszej artystki często przeplatają się te same motywy i znaczą one co innego kiedy łączą się w różnych konfiguracjach w kolejnych dziełach. Taki zabieg można nazwać znakiem rozpoznawczym artysty, gdy wplata swoje ulubione elementy do wielu dzieł. Jakie elementy życia codziennego są Tobie najbliższe? Co lubisz najbardziej na świecie? Wszystko to możesz wpleść w swój własny znak - Ex libris, wykonany w technice linorytu.

Szkoły ponadpodstawowe:

tytuł: Znaki czasu

“Znaki czasu” to tytuł jednej z grafik Anny Sobol-Wejman. Uczestnicy będą mieli za zadanie stworzenie analogicznej pracy dotyczącej znaków czasu ich pokolenia czyli dzieciństwa, znaków dorosłości i ogólnie nostalgii. Każdy będzie miał za zadanie stworzenie techniką linorytu matrycy, która będzie podejmowała ten temat. Następnie odbijemy te prace, obok siebie na jednym arkuszu tworząc zbiorowe dzieło.

Lekcje muzealne:

Koszt: 8 zł /os.

Obowiązują zapisy: edukacja@muzeum.bydgoszcz.pl lub 885 905 284

Kl. IV-VI

tytuł: Abstrakcyjne kształty

Prace współczesnych artystów kryją w sobie wiele treści. Odkrywamy je po kawałeczku i często  musimy domyślać się ich znaczeń. I o tym właśnie będą te zajęcia. Postaramy się samodzielnie odgadnąć, co przedstawiają wybrane dzieła oraz nauczymy się je interpretować, by w efekcie stworzyć własną graficzną kompozycję.

Kl.VI-VIII

tytuł: Jak to jest zrobione?

Na lekcji przyjrzymy się zapleczu pracy grafika czyli bogactwu technik graficznych. Poznamy różnicę między wypukłodrukiem a wklęsłodrukiem na przykładzie różnorodnych matryc. Na koniec skupimy się na technikach metalowych na których bazuje wystawa, a uczestnicy wykonają szybkie zadanie obrazujące proces tworzenia akwaforty.

Szkoły ponadpodstawowe:

tytuł: Głos artysty

Co to jest sztuka zaangażowana? Czy poprzez prace artystyczne można wpływać na rzeczywistość? Co może zmienić głos artysty? Na zajęciach przyjrzymy się problematyce prac i porozmawiamy o roli artysty w dyskusjach społecznych.