Rok Kobiet Odważnych: Bohaterki

W czasie II wojny światowej pracowała w getcie warszawskim w Radzie Żydowskiej jako telefonistka i maszynistka. Współtworzyła podziemne archiwum, tzw. Archiwum Ringelbauma dotyczące akcji likwidacyjnej getta.

Aktywnie działała w komisjach oświaty, ochrony pracy i opieki społecznej. Szczególnie zaangażowała się w projekt ustawy o ludowych szkołach rolniczych, zaakceptowany przez sejm w lipcu 1920 roku.

Urodzona w Inowrocławiu, zadebiutowała w sali koncertowej w Wittenberdze, a w wolnej Polsce w Filharmonii Warszawskiej. W czasie II wojny światowej konsekwentnie odmawiała udziału w oficjalnych koncertach, równocześnie brała udział w tajnym życiu okupowanej przez Niemców Warszawy.

W czasie wojny była żołnierzem KG ZWZ-AK, kurierką, emisariuszką, jedyną kobietą pośród 316 cichociemnych, brała udział w powstaniu warszawskim.

Urodziła się jako Barbara Apolonia Chałupiec 3 stycznia 1897 roku w Lipnie. Szlifowała talent na kursach dla aktorów i już jako Pola Negri zagrała Anielę w Ślubach panieńskich na deskach warszawskiego Teatru Małego. W 1922 roku – w okresie złotej ery Hollywood! – otworem stanęła przed nią Ameryka.

Ta „medialna wizjonerka” wraz z mężem Alfredem stworzyła na początku lat 30. XX wieku potęgę prasową w Żninie. „Moja Przyjaciółka – Ilustrowany Dwutygodnik Kobiecy” odniosła niewyobrażalny sukces (nakład w wysokości 250 tysięcy egzemplarzy) i była najpoczytniejszym pismem dla kobiet w międzywojennej Polsce.

Organizowała kursy oświatowe o tematyce patriotycznej i religijnej, zainicjowała kursy zajęć praktycznych dla kobiet, często prowadziła je osobiście, i założyła w Potulicach związek oświatowy „Ognisko” oraz bibliotekę, sprowadzając polskie książki i prasę ze wszystkich trzech zaborów.

Aleksandra Aspis, urodzona w Nieszawie prawnuczka generała Antoniego Madalińskiego, wyrastała w domu o silnych tradycjach patriotycznych. Pensja pani Aspis była najpierw szkołą 4-klasową, a w 1910 roku przekształciła się w 7-klasową Szkołę Żeńską.

Była aktorką filmową i teatralną, tancerką, autorką choreografii teatralnych i filmowych. Wszechstronnie uzdolniona muzycznie, aktorsko i tanecznie, torunianka szybko stała się gwiazdą największych polskich komedii muzycznych lat 30.

Z pasją zajęła się działalnością literacką i oświatową, a także charytatywną. W czasie I wojny światowej pomagała Wincentynie Teskowej w redagowaniu i wydawaniu gazety. Była konspiratorką w powstaniu wielkopolskim (1918/1919) i orędowniczką powrotu Bydgoszczy do Polski.

Współzałożycielka i współwłaścicielka (z mężem Janem) „Dziennika Bydgoskiego” – polskiej gazety, ukazującej się od grudnia 1907 r. Współorganizowała uroczystości powrotu Bydgoszczy do Polski w styczniu 1920 r. W 1925 r. została wybrana do Rady Miasta.

Po powrocie do Bydgoszczy podjęła tajne nauczanie języka polskiego, literatury i historii polskiej. W 1920 r. założyła gimnazjum dla dziewcząt. Udzielała się społecznie. Została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.

Wirtuoza gry na fortepianie i śpiewu solowego. Współorganizowała Towarzystwo Muzyczne, Orkiestrę Radiową i Studium Operowe. W kolejnych latach stworzyła Studium Muzyczne. Była inicjatorką założenia i upaństwowienia orkiestry symfonicznej, a wreszcie przekształcenia jej w Filharmonię Pomorską.

Była literatką związaną z „Dziennikiem Bydgoskim”. W jej twórczości przeważają utwory o tematyce regionalnej, związane z Bydgoszczą i okolicami np. powieść Barczatka. Poza prowadzoną działalnością społeczną w mieście nad Brdą, pisarka należała do aktywnych członkiń soleckich stowarzyszeń przykościelnych.

Była animatorką życia muzycznego Bydgoszczy, udzielając się również w Towarzystwie Muzycznym. Od 1945 r. pomagała w odbudowie szkolnictwa muzycznego w mieście. Została dwukrotnie odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Po osiedleniu w Bydgoszczy w 1920 r. udzielała się społecznie. W 1938 r. kandydowała do Sejmu II RP. Na początku II wojny światowej została aresztowana i przetrzymywana w obozach dla internowanych. Od 1942 r. współpracowała także z komórką Komendy Głównej Armii Krajowej, prowadzącą działalność dywersyjną na terenie Rzeszy Niemieckiej.

Już przed wybuchem I wojny światowej, kiedy wróciła do Bydgoszczy, rozpoczęła swoją działalność w Czytelni dla Kobiet i Towarzystwie Naukowej Pomocy dla Dziewcząt. Aktywna w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej.

Była współzałożycielką TG „Sokół” I Bydgoszcz-Macierz oraz TG „Sokół” II Bydgoszcz-Fordon (członek honorowy i Matka Chrzestna sztandaru tego gniazda).