Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty. Spotkanie z Karoliną Ćwiek-Rogalską | Erbnąć recht

W 1945 roku nowy rysunek granic wprawił w ruch miliony. Ogromny obszar kończący się na zachodzie wstęgami Odry i Nysy Łużyckiej stawał się Polską. Gdzie indziej Polskę wymazano, choć nie można było o tym głośno mówić. Na „Ziemiach Odzyskanych” zegarki przestawiono na czas średniowieczny, w centrum ustawiając mit piastowski. Przyjeżdżającym obiecywano dobrobyt i spokój.

Osadnicy i osadniczki na miejscu zastali chaos, budynki z czerwonej cegły i muru pruskiego, napisy w niemieckim gotyku. Jak poczuć się u siebie, gdy dookoła wszystko inne, obce, „poniemieckie”?

Z relacji, dokumentów i pamiętników wyłania się obraz ludzi, którzy próbowali odnaleźć się w nowym miejscu, zbudować Polskę i siebie. Autorka oddaje głos dobrowolnym osadnikom, i tym siłą wysiedlonym ze wschodu, żołnierzom szturmującym Wał Pomorski, urzędnikom, a także Niemcom, dla których te tereny stanowiły Heimat, dom.

To unikalna, doprowadzona aż do współczesności opowieść o wielkiej historii, polityce, propagandzie, układach międzynarodowych, budowie pamięci, mitów i ich dekonstrukcji. A także o codziennych ludzkich wyborach, które trzeba było podejmować w nowej rzeczywistości. O decyzjach trudnych, które wielu przemilczało.

To też osobista opowieść Autorki, wnuczki osadników, urodzonej w przez wieki pogranicznym Wałczu/Deutsch Krone na Pomorzu Środkowym. „Staram się odtworzyć historie możliwie wielu rodzin. Historie innych, które może opowiedzą mi coś o mojej własnej. I opowiedzą coś także czytelniczkom i czytelnikom, których nurtują podobne do moich pytania”.

To książka o korzeniach – zapuszczanych i odciętych, o tożsamości i duchach przeszłości, które nigdy do końca nie znikają.

Chciałam, aby ta książka była nie tylko historią o „Ziemiach Odzyskanych” i o tym, jaki ślad w pamięci i zapominaniu po sobie zostawiły – choć to centralny jej temat – ale by stała się także przewodnikiem po patrzeniu i dostrzeganiu. Gdzie mieszkamy i co widzimy? Dlaczego właśnie w ten sposób widzimy – i kto nas nauczył, by tak patrzeć? Czy są sposoby, dzięki którym możemy to widzenie wyczulić i wyostrzyć?
– Karolina Ćwiek-Rogalska

Spotkanie poprowadzi Mila Burchart.
Spotkanie będzie tłumaczone na PJM (polski język migowy).

O projekcie:

Erbnąć recht, to po bydgosku “odziedziczyć prawdę”. W ramach projektu zaplanowaliśmy serię spotkań, które dotyczą polsko-niemieckich wątków w literaturze. Porozmawiamy o procesach przekształcania świadomości, renegocjowania przestrzeni i wspomnień związanych z granicami, migracjami, zmianami terytorialnymi. W ślad za bohaterami literackimi udamy się w podróż przez Kujawy, Warmię, Pomorze, Ziemie Odzyskane, Śląsk.

O Gościach:

Karolina Ćwiek-Rogalska – doktorka habilitowana kulturoznawstwa, antropolożka i bohemistka. Pracuje w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Laureatka Nagrody Naukowej „Polityki” oraz Narodowego Centrum Nauki. Stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Programu Fulbrighta, ma za sobą pobyty naukowe m.in. na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, Uniwersytecie w Cambridge, Imre Kertész Kolleg w Jenie i Uniwersytecie Karola w Pradze. Doktorat napisała o niewielkiej czeskiej gminie na północnym zachodzie Czech, z której Czesi wysiedlili „swoich” Niemców – z badań powstała monografia Zapamiętane w krajobrazie. Od 2022 roku kieruje grantem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych: wraz z zespołem śledzi powstawanie nowych kultur na terenach postprzesiedleniowych w Polsce, Czechach i Słowacji. Ziemie to podsumowanie kilkunastu lat jej badań nad pamięcią „Ziem Odzyskanych”.

Mila Burchart – główna specjalistka ds. programowych, w Młynach opiekuje się programową działalnością Nowego Miejsca, projektami z zakresu dziedzictwa kulturowego i pamięci. Ważną częścią jej pracy jest wspieranie inicjatyw samorzeczniczych, włączanie perspektywy osób migranckich w życie instytucji, tworzenie bezpiecznych przestrzeni do twórczego wątpienia. Tłumaczy słowa, historie i języki z Europy Środkowo-Wschodniej. Studiowała historię i literaturę porównawczą w Krakowie, Wilnie, Wiedniu, Tartu. Obecnie związana z Instytutem Stosowanych Nauk Społecznych UW.

Informacje organizacyjne:
Kiedy? 27.05.2025 r., godz. 18.00-19.30
Gdzie? Spichrz Mączny, III piętro
Dla kogo? dla wszystkich
Cena: bezpłatne
Zapisy: wstęp wolny

Wydarzenie odbywa się w ramach projektu “Erbnąć recht. O korzeniach, polskości i niemieckości” i jest finansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie Promocja czytelnictwa 2025.