„Zemsta” Aleksandra Fredry

„Zemsta”, obok „Ślubów panieńskich” najsłynniejsza komedia Aleksandra Fredry, od niemal 200 lat żyje w świadomości wielu pokoleń Polaków. Krytycy pisali, że jest jakby „polonezem granym dźwiękiem słów” i wszyscy zgadzali się co do jednego – to najbardziej polska komedia Fredry.

Sąsiedzki spór Cześnika i Rejenta staje się w niej podstawą do ukazania ludzkich przywar, wyśmiania małostkowości, ale i okazją do przypomnienia, dlaczego na końcu to właśnie zgoda zbuduje na nowo to, co nienawiść zniszczyła. Jak to w komedii bywa, nie mogło w „Zemście” zabraknąć miłosnej intrygi wymierzonej w młodych zakochanych i knowań tzw. średniego pokolenia, czyli prześmiesznego Papkina i apetycznej Podstoliny.

Osobnym motywem jest spór o zamek, w którym dzieje się akcja komedii. Występuje on w roli współbohatera dzieła, jako motyw rodem z preromantycznej powieści gotyckiej, w której właśnie konflikt o zamek staje się sprężyną wprowadzającą postacie w ruch. Geneza tego motywu sięga roku 1764, kiedy to angielski pisarz Horacy Walpole wydaje „Zamek w Otranto”, powieść zapewne znaną Fredrze.

Historycy literatury zaliczają Fredrę również do kontynuatorów polskiego oświecenia, lecz nie można jednoznacznie (jak to często bywało) uznać go za naśladowcę Moliera w twórczości komediowej. Fredro ma swój niepowtarzany, polski styl, który tak nas uwiera i tak nas śmieszy w „Zemście”.

Styl ten jest najwyższą próbą komedii. I właśnie z tak zacnego tworzywa poetyckiego utkał Fredro „Zemstę”, którą warto stale przypominać. Dzięki wyjątkowej, zachowującej wierność literze tekstu i szacunek dla słowa, inscenizacji Teatru Klasyki Polskiej możemy –– przenieść się do zamku Kamieniec, by samemu przekonać się, dlaczego tak chętnie budujemy mury między nami i co się stanie, gdy w świecie, w którym zgoda jest podobno niemożliwa, na chwilę zapanuje święty spokój.