XI OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA Z CYKLU „ARCHITEKTURA MIAST”

IDEA KONFERENCJI

Architektura już w starożytnych cywilizacjach funkcjonowała jako narzędzie społecznego oddziaływania. Polityczni przywódcy chętnie wykorzystywali okazałość i formę swoich siedzib do budowania prestiżu władzy. Sięgali po różne środki formalnego wyrazu, dbając nie tylko o funkcjonalność, ale również o walory estetyczne realizacji architektonicznych. Siedziby państwowych przywódców i budynki administracyjne mogły cechować się monumentalizmem przytłaczającym swoim ogromem szarego obywatela, wywołując lęk i podziw, urzekać harmonią i prostotą form, bądź olśniewać przepychem. Istotnym elementem kształtowania wizerunku władzy  w oparciu o taką czy inną stylistykę architektoniczną był wybór konkretnego wzorca, który często urastał do rangi „stylu narodowego”. Proponując nowatorskie rozwiązania, zakorzeniano je jednocześnie w spuściźnie minionych epok. Poprzez nawiązania do historycznych form wskazywano na ciągłość pewnych idei związanych z władzą, szukano sposobu, aby podnieść prestiż urzędu, czy też po prostu chciano przydać nowym rozwiązaniom więcej wizualnej atrakcyjności.

W ramach organizowanej przez Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy XI konferencji z cyklu „Architektura Miast” chcielibyśmy skupić się na obiektach powstających
z przeznaczeniem na siedziby władz państwowych i samorządowych (w tym m.in. ratusze, starostwa, sądy, dyrekcje kolei i inne urzędy). Ideą przewodnią konferencji jest zaprezentowanie architektury administracji państwowej i samorządowej w szerszym kontekście – wykorzystania historycznych stylistyk, budowaniu prestiżu władzy, dostosowywania się do potrzeb w zmieniającym się społeczeństwie oraz dbałości o walory estetyczne. Chcemy ukazać związki i zależności między formą i funkcją w architekturze XIX i XX wieku, zarówno w aspekcie politycznym, ideologicznym, jak i czysto użytkowym – uwzględniającym przemiany cywilizacyjne.

CELE KONFERENCJI

Celem konferencji jest przybliżenie obiektów architektury użyteczności publicznej: siedzib władz państwowych i samorządowych, mając na uwadze różnorakie okoliczności ich powstawania. Chcielibyśmy przyjrzeć się czynnikom ideologicznym i finansowym – oddziaływującym na skalę i formę obiektów. Poddać analizie przemiany, jakie dokonywały się w obszarze stylistyki, kształtowania się bryły architektonicznej oraz układu funkcjonalnego wnętrz omawianych obiektów. Przy tej okazji można zwrócić uwagę na różnicę w formie i rozmiarze realizacji architektonicznych w zależności od zamożności i rangi miasta w strukturze organizacji administracji państwowej – co jest doskonale widoczne, gdy porównamy ratusze, które bywały budowane z wielkim rozmachem, z tymi które przyjmowały formę skromnych zabudowań. 

Kolejnym tematem, który adresujemy do uczestników naszej konferencji są postacie
i dokonania samych architektów i budowniczych zatrudnionych w wydziałach budowlanych administracji miejskiej lub państwowej, odpowiedzialnych za projektowanie obiektów
użyteczności publicznej. W obszarze interesujących nas zagadnień pozostaje również działalność planistyczna i nadzorcza tychże wydziałów w rzeczonym zakresie z racji odpowiedzialności za inwestycje realizowane ze środków publicznych.

Konferencja stanowi jednocześnie okazję do postawienia szeregu pytań: jakimi względami kierowali się projektanci, nadając obiektom określoną formę? Dlaczego decydowano się na daną stylistykę? Jak aranżowano układy przestrzenne? Co decydowało o rozmachu inwestycji? W jakim stopniu posługiwano się planami wzorcowymi, a na ile je modernizowano i dostosowywano do zmieniających się okoliczności?

Podstawowym celem konferencji jest przedstawienie zagadnień dotychczas nieprezentowanych i najnowszych wyników badań związanych z zaproponowanym tematem. Przybliżone zagadnienia powinny dotyczyć przede wszystkim architektury z obszaru Polski, w tym tematów związanych z regionem kujawsko-pomorskim, ale również zjawisk
w architekturze europejskiej.

Konferencja stanowi kontynuację cyklu zainicjowanego w 2008 roku pod tytułem „Architektura Miast”. Od 2016 roku tematyczne sesje naukowe odbywają się we wrześniu każdego roku i są okazją do zgłębiania zagadnień z zakresu architektury XIX i XX wieku ukierunkowanych tematem przewodnim. Dotychczas podejmowane były takie tematy jak m.in.: architektura sakralna, szpitalna, tereny zielone, architekci w miastach, architektoniczny wystrój wnętrz czy architektura poprzemysłowa.

Organizator

Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy

Komitet naukowy:

prof. dr hab. Remigiusz Grochal, dr hab. Hanna Grzeszczuk-Brendel, dr hab. Tomasz Krzemiński, dr hab. Michał Pszczółkowski, prof. dr hab. Jacek Woźny

Sekretarz naukowy:

dr Mateusz Soliński

Patronat honorowy:

Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotr Całbecki

Prezydent Miasta Bydgoszczy Rafał Bruski

Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków

Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki

Narodowy Instytut Dziedzictwa

Stowarzyszenie Architektów Polskich

PROGRAM

CZWARTEK, 28 września 2023
8.30–9.30 – rejestracja uczestników

9.30 – otwarcie konferencji
Ewa Krupa – dyrektor
Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury
w Bydgoszczy – powitanie gości

9.45 – I SESJA REFERATOWA

dr hab. Michał Pszczółkowski (Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku,
Uniwersytet Zielonogórski), Architektura gmachów administracyjnych –
propozycja typologii (na przykładzie realizacji II Rzeczypospolitej)

mgr Krystian Strauss (Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury
w Bydgoszczy), Ratusze na Kujawach wschodnich w latach 1815–1870

Jakub Paweł Jastrzębski (Muzeum Krakowa),
Magistrat(y) miasta Podgórza

mgr inż.. arch. Bogusław Małusecki (Archiwum Państwowe
w Katowicach Oddział w Gliwicach), Reakcje lokalnych mediów na
wyłoniony w konkursie architektonicznym projekt nowego ratusza
w Gliwicach w 1910 roku

dr hab. s. Anna Tejszerska uSJK (Politechnika Białostocka),
Monumentalizm? niekoniecznie, czyli o ratuszach dwudziestolecia
w „stylu narodowym”

Dyskusja

12.00 – przerwa kawowa

12.20 – II SESJA REFERATOWA

Tymoteusz Lis (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu),

Ratusz i landratura w Kościanie – dwa światy?

mgr Piotr Zygmunt Kowalski (Pilecki-Institut Berlin), Dawny gmach
Starostwa w Tczewie, projektu Curta Hempla, jako przyczynek do badan
nad nowoczesna forma artystyczna u progu XX wieku

mgr inz. arch. Łukasz Wozniak, mgr Alicja Wozniak (Politechnika
Łódzka), Nieświadomi skarbów: marmury kieleckie w wystroju
budynków urzędów administracji samorządowej w XX wieku

dr Ewelina Lilia Polanska (Akademia Zamojska), dr Jakub Zygawski
(Akademia Zamojska, Archiwum Panstwowe w Zamosciu), Gmachy
publiczne Zamościa w XIX i XX wieku – architektura, lokalizacja,
sukcesja funkcji

Dyskusja

14.15 – przerwa kawowa

15.15 – III SESJA REFERATOWA

dr Mateusz Soliński (Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury
w Bydgoszczy), Pruski Królewski Sad Okręgowy i Rejonowy
w Bydgoszczy – historia i architektura

Andrzej Kotecki (Muzeum Niepodległości w Warszawie),
Aleja Szucha 25 – miejsce szczególne w dziejach Warszawy

dr Joanna Wojciechowska-Kucieba (Stowarzyszenie Historyków
Sztuki Oddział w Lublinie, Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu
w Bydgoszczy), Siedziby władz kolei państwowych w Lublinie na
przestrzeni trzech wieków. Ich stylistyka i funkcja społeczna

dr Agnieszka May-Bednarz (Jelenia Góra), Urzędy pocztowe
w Karkonoszach i Górach Izerskich. Wpływ klimatu i położenia geograficznego
na ich architekturę i dostępność dla mieszkańców i turystów

dr Elżbieta Nowikiewicz (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
w Bydgoszczy), Tematy architektoniczne dotyczące Bydgoszczy,
Poznania i Windhuk w niemieckich powieściach

Dyskusja

18.00 – Zagmatwane dzieje nowoczesnej administracji na ziemiach
polskich w XIX i XX wieku – prelekcja dra hab. Tomasza Krzemińskiego,
prof. UMK (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

PIATEK, 29 września 2023

9.15 – Salon Hoffman Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury
w Bydgoszczy
9.30 – wizyta studyjna Szlakiem bydgoskich urzedów, w planie
zwiedzania budynki: Urzędu Miasta, Poczty Głównej, Urzędu
Wojewódzkiego, Akademii Muzycznej oraz Sadu Okręgowego

Prowadzenie: Bogna Derkowska-Kostkowska, Mateusz Soliński,
Krystian Strauss i Adam Szefer (Pracownia Dziedzictwa Kulturowego
KPCK w Bydgoszczy)

Ok. 15.00 – powrót do siedziby Kujawsko-Pomorskiego
Centrum Kultury w Bydgoszczy, dyskusja

Ok. 15.30 – podsumowanie i zakończenie konferencji
Udział w wizycie studyjnej tylko dla zarejestrowanych
uczestników konferencji.