Wystawa: “René Magritte. Prace Graficzne”

Na wystawę składają się eksponaty z Prywatnej Kolekcji oryginalnych litografii Magritte’a z jego dwóch zbiorów – „Les Chants de Maldoror” i „Les nécessités de la vie et les conséquences des rêves”. Wystawa ukazuje najważniejsze kluczowe aspekty twórczości największego artysty naszych czasów – René Magritte’a.

René François Ghislain Magritte (21 listopada 1898 – 15 sierpnia 1967) był belgijskim artystą surrealistą. Zasłynął z wielu dowcipnych i prowokujących do myślenia prac, które mieszczą się pod parasolem surrealizmu. Jego twórczość stawia pod znakiem zapytania wcześniej uwarunkowane postrzeganie rzeczywistości. Prace Magritte’a często pokazują kolekcję zwykłych przedmiotów w nietypowym kontekście, nadając nowe znaczenia znanym rzeczom. Typowym w jego malarstwie jest posługiwanie się przedmiotami jako czymś innym niż się wydają. Magritte zastosował to podejście na obrazie jabłka: namalował owoc, a następnie użył podpisu lub do kadrowania, aby zaprzeczyć, że przedmiot jest jabłkiem. W pracach „Ceci n’est pas” Magritte zwraca uwagę, że bez względu na to, jak naturalistycznie przedstawiamy przedmiot, nigdy nie uchwycimy samego przedmiotu. W liście do André Bretona pisał o Kondycji Ludzkiej (La condition humaine), że nie ma znaczenia, czy scena za sztalugą różni się od tego, co na niej przedstawiono, „ale najważniejszą rzeczą było wyeliminowanie różnicy między widokiem widzianym z zewnątrz i od wewnątrz pomieszczenia.” Okna na niektórych z tych obrazów obramowane są ciężkimi kotarami, sugerującymi motyw teatralny. Styl surrealizmu Magritte’a jest bardziej reprezentacyjny niż „automatyczny” styl artystów takich jak Joan Miró. Używanie przez Magritte’a zwykłych przedmiotów w niespotykanych przestrzeniach łączy się z jego pragnieniem tworzenia poetyckich obrazów. Opisywał malowanie jako „sztukę układania kolorów obok siebie w taki sposób, aby zacierać ich prawdziwy aspekt, tak aby znajome przedmioty – niebo, ludzie, drzewa, góry, meble, gwiazdy, bryły, graffiti – łączyły się w jednym, poetycko zdyscyplinowanym obrazie. Poezja tego obrazu pozbywa się jakiegokolwiek symbolicznego znaczenia, starego czy nowego.” René Magritte określił swoje obrazy jako „widzialne obrazy, które niczego nie kryją; wywołują tajemnicę i rzeczywiście, gdy ktoś widzi jeden z moich obrazów, zadaje sobie to proste pytanie: „Co to znaczy?”. To nic nie znaczy, ponieważ tajemnica też nic nie znaczy, jest niepoznawalna”.

Zbiór prac Rene Magritte’a „Pieśni Maldorora” / „Les Chants de Maldoror”

Les Chants de Maldoror (Pieśni Maldorora) to poetycka powieść (lub długi poemat pisany prozą) składająca się z sześciu pieśni. Została napisana w latach 1868-1869 przez znanego pod pseudonimem hrabia de Lautréamont, urodzonego w Urugwaju francuskiego pisarza Izydora Ducasse (1846-70). Wielu surrealistów na początku XX wieku przytaczało tę powieść jako główną inspirację dla ich własnych dzieł. Tak samo było w przypadku René Magritte’a, który stworzył całą serię ilustracji do Les Chants de Maldoror, prezentowanych na tej wystawie. Litografie te ukazały się w Belgii w 1948 roku w wydawnictwie La Boétie. Twórczość René Magritte’a wypełniona jest tematem zwanym „la condition humaine”. Pokazuje dwoistość malunku i rzeczywistości. Oto odpowiedź Magritte’a na pytanie o postrzeganie rzeczywistości: człowiek jest samoświadomy, a jednak nie jest przedstawicielem tej świadomości. Czas i przestrzeń obrazuje dystans między tym, co widzimy a rzeczywistością, ale jednocześnie między światem realnym a fikcyjnym. Realistyczne obrazy Magritte’a są w rzeczywistości mirażami, ale widz wierzy i akceptuje je jako rzeczywistość, a tym samym jest znacznie bardziej oddalony od rzeczywistości, niż mu się wydaje. Fascynacja artysty tym procesem myślenia jest szczególnie widoczna w rysunkach opublikowanych w Les Chants de Maldoror (1968-1969), poetyckiej powieści hrabiego de Lautréamont w drugiej połowie XIX wieku. W XX wieku wielu surrealistów (jak Salvador Dalí, André Breton, Antonin Artaud, Max Ernst) chwaliło ten poemat za jego transgresywny i absurdalny charakter oraz wpływ, jaki wywiera na zmysły. Poemat ten wpłynął na ruchy stylistyczne (francuskiego) symbolizmu (np. Redon) i dadaizmu. W tych pracach widzimy Magritte’a używającego ulotnego i eksperymentalnego dotyku, techniki, która ożywia jego wirtuozerię jeszcze lepiej niż jego bardziej skomponowane obrazy. Rysunek wyraźnie przedstawia jeden z jego ulubionych tematów: połączenie tajemniczości (np. natchnienie, ludzka psychika) z codzienną rzeczywistością (np. pisanie długopisem). Tajemnica i inspiracja słowami René Magritte’a: „Inspiracja to wyjątkowy moment, w którym jesteśmy w pełni obecni w świecie i jesteśmy z nim zjednoczeni. Ludzi nie inspiruje umieszczanie obok siebie losowych przedmiotów w losowej kolejności. Inspiracja zostaje wzniecona, gdy bierzemy to, co życie ma nam do zaoferowania i kształtujemy w taki sposób, aby wydobywało tajemnicę, która jest dziś absolutną konieczna do myślenia i dla świata w ogóle.” R. Magritte w liście do P. Demarne 12 maja 1961 r. Źródłem do opracowania surrealistycznej konceptualizacji obiektu był absurdystyczny poemat Chants de Maldoror hrabiego de Lautréamont. W tej przełomowej pracy Lautréamont połączył obiekty w tekście w całkowicie nielogiczny i niepowiązany sposób, co ilustruje często cytowane zdanie: „tak piękne jak… przypadkowe spotkanie na stole operacyjnym maszyny do szycia i parasola”. (S. Gablik, ibid., s. 44). Surrealiści, w tym Magritte, byli pod silnym wpływem tych pism, a w 1948 r. Magritte dostarczył 77 ilustracji do późniejszego wydania Oeuvres complètes Lautreamonta.

Źródło: Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie