WYSTAWA CZASOWA - Karuzela kolorów. Wycinanka sieradzka i tradycyjne zdobnictwo wnętrz...

Karuzela kolorów. Wycinanka sieradzka i tradycyjne zdobnictwo wnętrz ze zbiorów Kazimiery Balcerzak i Muzeum Okręgowego w Sieradzu

Od 22 stycznia 2021 r. w Muzeum Etnograficznym czynna jest wystawa poświęcona wycinance sieradzkiej. Zgromadzono na niej 159 prac najwybitniejszych twórców ludowych tego regionu. Najstarsze z nich zostały wykonane po 1945 r. w oparciu o formy znane i zapamiętane z dzieciństwa, najmłodsze mają zaledwie rok.
Historia wycinanki ludowej na ziemiach polskich sięga połowy XIX w., kiedy zwykły biały pakowy papier zaczęto wykorzystywać do dekoracji wnętrz mieszkalnych — za pomocą prymitywnych nożyc do strzyżenia owiec wycinano w nim wzory i zawieszano na ścianach, oknach, okapach kuchennych. Najstarsze wycinanki były jednokolorowe, proste, później —dzięki zastosowaniu papieru kolorowego — rozpowszechniły się kompozycje złożone i wielobarwne.
Wycinankarstwo sieradzkie stworzyło własne formy i styl. Charakterystyczne są tu motywy geometryczne i abstrakcyjne, ale także figurki ludzkie. Do najstarszej formy należy tzw. rózga — duży, pojedynczy lub potrójny kwiat w postaci wielobarwnych wyklejanek, umieszczony w doniczce. Cacka są okrągłe lub kwadratowe, z ażurami w kształcie księżyców, trójkątów czy drabinek. Mazury to kompozycja kilku nałożonych na siebie cacek o różnych formach i kolorach, ozdobionych od dołu wstęgami — ogonami. Lolki i kozoki jako typ wycinanek pasowych przedstawiają szereg postaci ludzkich (męskich lub kobiecych), trzymających się za ręce.
Od I wojny światowej rozpoczął się na wsi polskiej proces zacierania regionalnych różnic i odchodzenia od tradycyjnych technik zdobnictwa wnętrz. Sieradzkie jednak należy do tych regionów, w których umiejętność zdobienia domostw wycinankami, papierowymi firankami i kwiatami z bibuły nie zanikła, ale udało się ją zachować i przekazano kolejnym pokoleniom. Do najwybitniejszych artystów w tej dziedzinie należą: Józefa Chaładaj, Maria Ograbek, Marianna Balcerzak, Nepomucena Antończak, Józefa Dominiak, Rozalia Makówka, Józefa Furmańska, Rozalia Ciapa, Rozalia Ślipek i Wanda Gaweł. Ich prace można zobaczyć na naszej wystawie.

Fot. Jarosław Czerwiński

W celu uwypuklenia różnic między wycinanką tradycyjną a jej wersją współczesną, wystawę podzielono na dwie części — w pierwszej pokazane są prace różnych sieradzkich artystów ludowych od 1945 r., w drugiej tylko autorstwa Kazimiery Balcerzak. Jako urodzona już po II wojnie światowej jest przedstawicielką młodszego pokolenia twórców sieradzkich. Dla jej twórczości charakterystyczne jest łączenie tradycyjnych, abstrakcyjnych wzorów z tematyką i wątkami współczesnymi (zdarzenia historyczne np. Bitwa Warszawska, znane postacie np. Józef Piłsudski, architektura).
Zobaczymy też inne okazy rękodzieła ludowego jej autorstwa, jak bibułkowe kwiaty, np. realistyczne malwy naturalnych rozmiarów czy stylizowane orginie o rurkowatych płatkach. Komponowano z nich bukiety, które stawiano przy domowych ołtarzykach albo mocowano na wiankach, tworząc tzw. koronkę.
Aby przybliżyć osobom zwiedzającym barwność Sieradzkiego, pokażemy fragment wnętrza izby z tego regionu z okresu międzywojennego, z jej tradycyjnym zdobnictwem (papierowe firanki, kwiaty z bibuły, koronki orginiowe itp.).
Warto wiedzie, że sztuka wycinania z papieru była niegdyś obecna także na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej, jednak w dość okrojonej formie, bo ograniczona do papierowych firanek i ozdobnych ząbków, jakie wieszano nad okapami kominów czy w kredensach kuchennych. Nie rozwinęła się jednak szerzej w naszej sztuce ludowej.
Jest to pierwsza ekspozycja we włocławskim muzeum prezentująca wycinankę sieradzką.

Termin: 22.01.2021–23.05.2021 r. 
Miejsce: Muzeum Etnograficzne we Włocławku 
Komisariat: Eliza Sutkowska
Oprawa plastyczna: Magdalena Kolanowska

Wystawę można obejrzeć również wirtualnie, ale liczymy, że do końca jej trwania (czyli do maja 2021 r.) zdążą jeszcze Państwo nas odwiedzić.

By zwiedzać wirtualnie klikamy TUTAJ

Projekt zaproszenia: Magdalena Kolanowska