„Świat duchowej wyobraźni” - dewocyjne wizerunki w albumowym wydaniu - promocja publikacji

Nakładem Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku przy dofinansowaniu ze środków MKiDN wydana została publikacja autorstwa Krystyny Pawłowskiej pn. Świat duchowej wyobraźni. Dewocyjne obrazy pochodzenia fabrycznego w zbiorach etnograficznych Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Promocja wydawnictwa odbędzie się 14 października 2022 r., o godz. 12.00, w gmachu Muzeum Etnograficznego we Włocławku, ul. Bulwary im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 6.

Publikacja o charakterze albumowym omawia kolekcję wizerunków religijnych pochodzenia fabrycznego, gromadzonych w Dziale Etnograficznym włocławskiego muzeum na przestrzeni ostatniego półwiecza. Zaprezentowane z szerokim, interdyscyplinarnym komentarzem obrazy, do niedawna odgrywały istotną rolę w życiu religijnym mieszkańców Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Upublicznienie w formie obszernego wydawnictwa kolekcji, głównie grafiki dewocyjnej z przełomu XIX i XX w., popularnej, a więc reprezentatywnej dla obu wymienionych regionów, poszerza obszar badawczy zagadnień dotyczących ludowej kultury w jej duchowym, w tym przypadku religijnym aspekcie. Układ publikacji z wyodrębnionymi rozdziałami odwzorowuje muzealny proces badawczy, czyli gromadzenie zabytków, ich naukowe opracowanie i udostępnianie zwiedzającym. W rozdziałach wstępnych zarysowane są dzieje muzealnej kolekcji, jak też omówione historyczne czynniki kształtowania się kanonów dewocyjnego obrazowania w tradycji Kościoła, co odwzorowuje ikonografia muzealnych zabytków. Zasadniczą część publikacji poprzedzają archiwalne fotografie z lat 60. i 80. XX w. ilustrujące klimaty domowej ikonosfery (np. święte kąty, ołtarzyki domowe bogato zdobione), w której te wizerunki występowały. Kolejne rozdziały poświęcone są omówieniu poszczególnych kultów występujących na drukowanych fabrycznych obrazach wraz z obszerną analizą etnograficzną, historyczną i artystyczną konkretnych muzealnych artefaktów. Biorąc pod uwagę ikonografię zgromadzonych w kolekcji przedstawień, prezentację rozpoczynają wizerunki maryjne, nawiązujące do polskiej pobożności ludowej, w której Maryja pełniła rolę wiodącą. Przegląd rozpoczyna analiza przedstawień narodowej ikony Jasnogórskiej Pani, koronowanej jako pierwszej w historii polskiego Kościoła, a dalej omówione są kolejne koronowane wizerunki, takie jak: Matka Boska Nieustającej Pomocy, Matka Boska Gidelska, Matka Boska Piekarska, Matka Boska Leżajska czy Matka Boska Tuchowska. Odrębne komentarze dotyczą przedstawień Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej, ukazanej także w objawieniach (wg św. Katarzyny Labouré, wg św. Bernadetty jako Madonna z Lourdes czy w objawieniach w Gietrzwałdzie). Drukowane wizerunki Marii przedstawiają ją także z Dzieciątkiem Jezus oraz jako opiekuńczą Matkę, np. Łaskawą czy Karmiącą. Najliczniej reprezentowane w kolekcji symboliczne wizerunki ukazujące Najświętsze Serce Pana Jezusa i Niepokalane Serce Najświętszej Maryi Panny, występujące zazwyczaj w parach bliźniaczych (pendant), umieszczono w publikacji, w środkowej jej części, jako tematycznie łączące przedstawienia maryjne i chrystusowe. Kolejne rozdziały poświęcone są wizerunkom Chrystusa, Świętej Rodzinie oraz świętym patronom, do których kierowano modlitwy wstawiennicze.
Walorem obszernego 174-stronicowego wydawnictwa, bogato ilustrowanego (172 fotografie) jest upublicznienie blisko połowy obrazów fabrycznych z kolekcji liczącej ponad 270 zabytków. Wart podkreślenia jest fakt, że publikacja ukazuje wizerunki w ich nowych odsłonach na ekspozycjach stałych i czasowych. Merytoryczną wartością opracowania jest zamieszczony na końcu skrócony katalog wizerunków wg ikonografii dający pełny obraz całej kolekcji wraz z podstawowymi danymi dotyczącymi technik wykonania, wydawców, a także miejsca ich funkcjonowania w terenie.

Publikacja wydana w ramach zadania pn. Świat duchowej wyobraźni. Dewocyjne obrazy pochodzenia fabrycznego w zbiorach etnograficznych Muzeum we Włocławku w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Dziedzictwo kulturowe” — priorytet „Kultura ludowa i tradycyjna”.

Autor: Krystyna Pawłowska
Recenzenci: Ewa Nowina-Sroczyńska, Hubert Czachowski
Redakcja: Krystyna Pawłowska, Piotr Nowakowski
Korekta: Miłosz Kłobukowski
Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Krzysztof Cieślak
Fotografie obrazów: Jarosław Czerwiński
Pozostałe fotografie: Jarosław Czerwiński, Jacek Kalinowski, Wioleta Osińska, Piotr Pawłowski, Antoni Sachajdak, Jan Sieraczkiewicz, Jan Święch

Źródło: Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku