STANISŁAW PRZYBYSZEWSKI – METEOR MŁODEJ POLSKI

Stanisław Przybyszewski (1868-1927), poeta, pisarz, dramaturg, eseista, publicysta, tłumacz literatury obcej, „Meteor Młodej Polski” i „genialny Polak”, jak go nazywano w środowisku bohemy berlińskiej, urodził się na Kujawach, nad Gopłem, we wsi Łojewo, w rodzinie wiejskiego nauczyciela. Po ukończeniu gimnazjum w Wągrowcu, udał się do Berlina, by studiować architekturę, a potem medycynę. Studiów nigdy nie ukończył, za to zyskał status duchowego przywódcy i teoretyka międzynarodowego środowiska cyganerii artystycznej. Debiutował w 1892 r. esejami o Chopinie i Hanssonie, a prawdziwą sławę przyniosły mu m.in. poematy prozą - Requiem aeternam, Vigilien, De profundis, Androgyne, Nad morzem, artykuł programowy modernizmu - Confiteor, dramaty - Dla szczęścia, Złote runo, Matka, Śnieg, powieści - Dzieci szatana, Synowie ziemi, Il regno doloroso, czy wspomnienia - Moi współcześni. Wśród obcych i Moi współcześni. Wśród swoich. Mieszkał w Berlinie, Krakowie, Poznaniu, Gdańsku, Monachium, Warszawie. Pod koniec życia powrócił na Kujawy, tutaj zmarł. Został pochowany w Górze nieopodal Inowrocławia.

Na wystawie „Młodopolska legenda Stanisława Przybyszewskiego” zgromadzone zostały pamiątki po pisarzu i jego bliskich, m.in. litografia Wańkowicza przedstawiająca Adama Mickiewicza wieszana przez Przybyszewskiego w każdym kolejnym mieszkaniu; książki z biblioteki Dagny Juel, pierwszej żony artysty; sekretarzyk Jadwigi, jego drugiej żony, z warszawskiego mieszkania w Pałacu pod Blachą czy dziecięce portrety pędzla Anieli Pająkówny (1864-1912), związanej z Przybyszewskim malarki młodopolskiej. Do najcenniejszych prezentowanych eksponatów należą kopie rękopisów ze zbiorów muzeum, archiwalia, pierwodruki dzieł Przybyszewskiego (m.in. z dedykacjami autora). Na uwagę zasługują także obrazy i rzeźby młodopolskich artystów (m.in. olejny portret Władysława Jarockiego przedstawiający Stanisława Przybyszewskiego, medalion z patynowanego gipsu z portretem Dagny Juel autorstwa Jana Nalborczyka i maleńki portret Jadwigi Przybyszewskiej przypisywany samemu Stanisławowi Wyspiańskiemu). Szczególną uwagę zwraca fortepian warszawskiej firmy Kerntopf, na którym grywał sam Stanisław Przybyszewski. W ramach wystawy zaprezentowano również postacie niesamowitych kobiet z otoczenia Przybyszewskiego, jego pierwszą żonę norweską pisarkę Dagny Juel (1867-1901) i Stanisławę Przybyszewską (1901-1935), córkę poety ze związku z Anielą Pająk, wybitną polską dramatopisarkę i powieściopisarkę, autorkę słynnej „Sprawy Dantona”, zekranizowanej przez Andrzeja Wajdę.

Źródło: Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu