OBRAZowe OPOWIADANIA – Ślady wojny w obrazach

Serdecznie zapraszamy na comiesięczne spotkanie z cyklu „OBRAZowe OPOWIADANIA”, którego tematem będą „Ślady wojny w obrazach” Wykład będzie dotyczył pięciu dzieł pięciu rożnych artystów eksponowanych na ratuszowej galerii i odbędzie się 8 maja 2024 br., godz. 11.00.

Pierwszy z nich to Rozstrzelanie (1948) Andrzeja Wróblewskiego (1927–1957) – jeden z obrazów cyklu „Rozstrzelań”, który stał się swoistym symbolem zagłady narodu polskiego. Cykl ten był inspirowany fotografiami egzekucji ulicznej w Bydgoszczy we wrześniu 1939 roku, na których pokazano wydarzenia określone przez propagandę hitlerowską jako „bydgoska krwawa niedziela”. Była ona odwetem Niemców za opór polskich jednostek nieliniowych i polskiej ludności cywilnej oraz za około 150 poległych Niemców. Propaganda niemiecka posłużyła się bydgoskimi wydarzeniami jako usprawiedliwieniem agresji na Polskę. Na tle ściany „toruńskiego” obrazu umieścił Wróblewski siedmiu mężczyzn i dwóch chłopców, którzy stali się symbolem tragicznego losu nie tylko ludności cywilnej Bydgoszczy, ale człowieka w czasie wojny w ogóle.

Drugi – Portret cyrkowca (ok. 1957) Marka Oberländera (1922–1978), który należy do cyklu portretów przedstawiających cyrkowców, komponowanych uproszczeniem i deformacją form oraz intensywnością, a nawet ostrością kolorystyki. Ponadto niespokojna, nerwowa faktura koresponduje tu z mocnym kontrastem surowych, niemal geometrycznych brył budujących figurę. Najistotniejszy w portrecie wydaje się stan emocjonalny modela i ekspresyjne wyeksponowanie jednej najważniejszej cechy – odwróconej twarzy postaci. Dramatyczny w wymowie, schematycznie ujęty cyrkowiec na zamaszyście malowanym tle ma swe źródło w dramacie, cierpieniu, a nawet kalectwie. Oddaje typowe dla malarstwa lat 50. XX wieku w Polsce skupienie uwagi twórców na emocjach i psychice człowieka, mające swe źródło w wojennych i powojennych przeżyciach.

Trzecim będą Spaleni (1962) Jerzego Krawczyka (1921–1969), który należy do grupy prac o martyrologii Żydów i charakteryzuje się znacznym odindywidualizowaniem postaci muzyków. Malarstwo Krawczyka – nostalgiczne, smutne i ironiczne – wielokrotnie koncentrowało się wokół problematyki wyeliminowania jednostki ludzkiej.

Czwarty – Kain i Abel (1967) Marka Żuławskiego (1908–1985) – ilustruje opowieść biblijną o synach Adama i Ewy – Kainie i Ablu, według której, po złożeniu ofiar przez braci „Pan wejrzał na Abla i na jego ofiarę; na Kaina zaś i na jego ofiarę nie chciał patrzeć” (Księga Rodzaju 4, 4-5).

Z zawiści Kain zabił Abla. Obraz staje się opowieścią o śmierci i odpowiedzialności za nią, symbolem przeciwieństwa – dobra i zła.

Jako piąty omówiony zostanie obraz Jonasza Sterna (1904–1988) Chwila światła (1973), artysty, który w czasie II wojny światowej, podczas jednej z akcji eksterminacyjnych w getcie we Lwowie, został aresztowany i stanął przed plutonem egzekucyjnym. Przeżył jednak i w nocy ocknął się w niezasypanym jeszcze masowym grobie. Przeżycie „własnej śmierci” wywarło ogromny wpływ na późniejsze życie i twórczość artysty. Obraz Chwila światła należy do indywidualnego cyklu prac, w których ułożone w gablotach, ocalone resztki istnienia bezpośrednio zaświadczają o przemijaniu, nawiązując tym samym do zagłady i stając się zarazem próbą ocalenia w sztuce tego, co pozostało. Jan Tarasin pisał o Jonaszu Sternie: „Nie znam w naszym powojennym malarstwie nikogo, kto by dobitniej wyraził w swojej sztuce grozę i tragizm wojennej gehenny. Nie znam wielu przykładów, które by tak sugestywnie ukazywały naszą jedność z biologicznym światem roślin i zwierząt, u kogo by z równą siłą objawiła się radość fizycznej egzystencji równocześnie z refleksją nad zdeterminowanym cyklicznym rytmem przemijania” [J. Tarasin, O Jonaszu Sternie, [w:] Wystawa Jonasza Sterna, Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska, oprac. J. Chrobak, Kraków 1989, s. nlb.].

Zapraszamy Państwa na to jakże inspirujące spotkanie. Wydarzenie jest biletowane: 10 zł/os.

Kustosz: Anna Kroplewska-Gajewska