Kątem oka - cykl wykładów o sztuce współczesnej

O czym szumi las? Sztuka współczesna i alternatywny model opowiadania historii – wykład Magdaleny Maciudzińskiej-Kamczyckiej

Inspirację dla styczniowego wykładu stanowią prace i działania artystyczne, które wykazują wyraźne relacje z naturą i umożliwiają jej upodmiotowienie. Wyjście poza antropocentryczne narracje pozwala na uchwycenie roli przyrody jako świadkini i komentatorki konkretnych zdarzeń, a tym samym na przepisanie historii, wprowadzenie do obiegu nowych interpretacji i faktów, a także obrazów i afektów.

Żywioł natury od początku tworzenia sztuki uobecniał się poprzez rozległe krajobrazy czy jednostkowo zaznaczone elementy flory i fauny. Biblijny Eden, ogród rozkoszy i wszelkiego dostatku, Drzewo Życia i Drzewo Poznania – w tradycji stanowią z jednej strony synonim harmonijnych więzi Boga z ludźmi i przyrodą, z drugiej wskazują na ich dezintegrację, postępujący chaos, strach i panikę. Ambiwalencja sił natury wyraża się w jej nieprzewidywalności, demonizmie, żywotności i obumieraniu, ale i współodczuwaniu.

O czym szumi las? W polskiej sztuce współczesnej drzewa i lasy stanowią temat szczególny. Są głosem oporu i (kontr)pamięci umożliwiających alternatywny sposób opowiadania historii, tych indywidualnych i zbiorowych, często naznaczonych traumą minionych wydarzeń. Mówią o niesprawiedliwości i opresji, stereotypach i negatywnych wzorcach, m.in. postrzegania Innego jako tego z natury i w naturze. Drzewa i lasy stanowią naturalną granicę, wyznaczają pole walki i śmierci, dają miejsce wytchnienia, bezpieczny azyl, kryjówkę. A ich estetyzacja w sztuce, wpisująca się w dyskurs romantyczny, ma na celu także uwrażliwić na piękno, bliskie relacje z człowiekiem i niezmiennie wyjątkowy potencjał. ____________________

MAGDALENA MACIUDZIŃSKA-KAMCZYCKA | Katedra Historii Sztuki XX w. w Europie Środkowej i na Emigracji, Wydział Sztuk Pięknych, UMK Toruń

Ilustracja: Krzysztof Gil, TAJSA wczoraj i jutro, instalacja, 2018

kuratorka cyklu: Natalia Pichłacz