Forum Filozoficzne #6 Rozumienie – spotkanie z dr hab. Michałem Januszkiewiczem prof. UAM

Organizatorzy: Młyny Rothera x Tupot Poetycki x Fundacja Koherencje
Partner merytoryczny: Pogawędnik Filozoficzny

Temat szóstego wydarzenia z cyklu Forum Filozoficzne to „Rozumienie”. Gościem spotkania będzie dr hab. Michał Januszkiewicz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a całość Forum poprowadzi Antoni Torzewski z Fundacji Koherencje.

Pojęcie rozumienia jest złożone i nie można mu przypisać jednego określonego znaczenia. W szerokim sensie oznacza pojmowanie, zdolność do uchwycenia jakiegoś problemu, sytuacji, czy zjawiska. W przeciwieństwie do wyjaśniania (typowego dla nauk przyrodniczych), czyli szukania przyczyn i praw, rozumienie (charakterystyczne dla nauk humanistycznych) zorientowane jest na sens. Ten zaś odnosi się do obiektywnych wytworów ducha ludzkiego – najprościej mówiąc: obszaru kultury – piśmiennictwa, dzieł literackich, czy sztuki. Ale rozumienie ma, bardziej jeszcze niż w nauce, źródłowy charakter. W przeciwieństwie do tego, jak widział to Wilhelm Dilthey, rozumienie nie stanowi metody, za pomocą której docierać możemy do sensu. To sposób bycia. Rozumienie nierozerwalnie związane jest z egzystencją: być to rozumieć. Ma ono wówczas wymiar przedpojęciowy i praktyczny. W języku potocznym rozumienie wypowiada się w takich sformułowaniach jak „ogarniać-nie ogarniać”, „znajdować się- nie znajdować” (np. „nie mogłem odnaleźć się w tej sytuacji”). Do rozumienia należy więc również nie-rozumienie jako jego negatywna postać. Można by nawet sądzić, że rozumienie ma zawsze swój początek w nie-rozumieniu. Problematyka rozumienia otwiera zatem na problem szerszy: oswajania i znieswojenia, zadomowienia i bycia nie u siebie w domu. Rozumienie dotyczy nie tylko czegoś. Rozumienie nie polega po prostu na tym, że zdeszyfrowane czy zdekodowane zostają znaczenia, miejsca niejasne, czy puste w imię jakiegoś autentycznego, prawdziwego, czy ostatecznego sensu. Każde rozumienie jest już zawsze samorozumieniem. Rozumienie czegoś przeobraża, pozycjonuje na nowo samego rozumiejącego. Rozumienie staje się więc okazją do przemiany, transformacji i nawrócenia. Nigdy nie rozumiemy z neutralnego czy „zerowego” punktu widzenia. Rozumienie jest zawsze już zakotwiczone w naszych przedrozumieniach, wyobrażeniach, projektach. Nie chodzi jednak o to, by je potwierdzać, ale o to, by być gotowymi do rewizji i reinterpretacji tych przedrozumień. Rozumienie to przestrzeń otwartości. Nie jest to jednak otwartość rozumiana jako bezkrytyczna zgoda na to, co się wydarza czy mówi. Otwartość oznacza raczej zachętę do rozmowy, która nigdy nie może się zakończyć. 

Propozycje lekturowe: 

Hans-Georg Gadamer, Prawda i metoda. Warszawa 1993 (część druga: „Rozszerzenie kwestii prawdy na rozumienie w naukach humanistycznych” – punkt 1 drugiej części części drugiej: „Podniesienie dziejowości rozumienia do roli zasady hermeneutycznej”). 

Martin Heidegger, Bycie i czas. Warszawa 1994 (rozdział V: „Bycie jako takie”, paragrafy 31 i 32). 

Michał Januszkiewicz, Być i rozumieć. Rozprawy i szkice z humanistyki hermeneutycznej. Kraków 2017. 

O gościu:

Michał Januszkiewicz – prof. dr hab., UAM w Poznaniu; zajmuje się filozofią literatury, fenomenologią i hermeneutyką, a także zagadnieniami takimi jak egzystencjalizm , nihilizm, czy antybohater;  autor m.in. następujących książek: Tropami egzystencjalizmu w literaturze polskiej XX wieku (1998); Stanisław Dygat (1999), W-koło hermeneutyki literackiej (2007); Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz-Borowski-Różewicz (2009, Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego 2010), Kim jestem ja, kim jesteś ty? Etyka, tożsamość, rozumienie (Poznań 2012, Nagroda Rektora UAM), W poszukiwaniu sensu. Phronesis i hermeneutyka (2016, nagroda Rektora UAM), Być i rozumieć. Rozprawy i szkice z humanistyki hermeneutycznej (2017); Bezdomność i bunt. Rzecz o Andrzeju Babińskim (2024, Nagroda im. Józefa Łukaszewicza w Poznaniu). W roku 2025 ukaże się książka pt. Antybohater. Horyzonty literatury i filozofii nowoczesnej. Ponadto autor trzech książek popularnonaukowych z obszaru kulturoznawstwa. Książki pod redakcją: Hermeneutyka i literatura. Ku nowej koine (2006, z K. Kuczyńską-Koschany), Kulturo-znawstwo: dyscyplina bez dyscypliny? (2010, z W. J. Bursztą), Nihilizm i nowoczesność (Warszawa 2012, z E. Partygą). Wykładał gościnnie na uniwersytetach w Archangielsku (2007, 2008, 2014), Sankt-Petersburgu (2014) oraz w Pradze (2007, 2010). W roku 2015 odbył staż na Albert-Ludwigs-Universität we Freiburgu Bryzgowijskim. Stypendysta Fundacji Nauki Polskiej (2000). Jest członkiem International Institute for Hermeneutics oraz Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego. W roku 2018 uhonorowany państwowym odznaczeniem „Zasłużony kulturze – Gloria Artis”. 

O prowadzącym:

Antoni Torzewski– filozof związany z Uniwersytetem Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytetem Szczecińskim i Akademią Muzyczną w Bydgoszczy. Jest autorem tekstów dotyczących głównie filozofii współczesnej i filozofii religii. Prowadzi Fundację Koherencje, której celem jest popularyzacja filozofii, muzyki i ich wzajemnych powiązań. W ramach działalności Fundacji organizuje m.in. Festiwal Filozofii. Poza filozofią, przez wiele lat śpiewał jako baryton w chórach kameralnych. Interesuje się także fotografią.

Informacje organizacyjne:
Kiedy? 25.11.2025 r., godz. 18.00-20.00
Gdzie? kawiarnia Nowe Miejsce w Młynach Rothera, I piętro, wejście od strony tarasu na Wyspie Młyńskiej
Dla kogo? dla wszystkich
Cena: bezpłatnie
Zapisy? wstęp wolny