Ewa Kozera: "Temat rzeka"

09.04–09.05.2021

kuratorka: Joanna Gwiazda

"(...) Zależymy od pamięci jak las od drzew, a rzeka od brzegów. Powiem więcej, według mnie, stworzeni jesteśmy przez pamięć. Nie tylko my, świat w ogóle"[1].

Niewątpliwym spójnikiem twórczości Ewy Kozery jest pamięć – wszechobecna, będąca elementem składowym każdej cząstki materialnej i niematerialnej we wszechświecie. Pamięć to spoiwo względnie trudne do „obrobienia”, ponieważ zapętla się, urywa, myli znaczenia, jest ulotne, zaciera się, znika. Artystka nie boi się jej natury, z uwagą i wrażliwością podchodząc do jej materii eksploruje ją po swojemu. Wchodzi w mistyczne kooperatywy, tworzy miejsca „tu i tam”, gdzie przeszłość przenika się z teraźniejszością – swego rodzaju tunele czasoprzestrzenne, przez które można dostrzec zarysy przeszłości.

Realnym podłożem sztuki Ewy Kozery, jej lokalizacją i określonym punktem na mapie, jest Gródków, rodzinna miejscowość artystki, i jej okolice. Jest to dla niej obszar poszukiwania źródeł pamięci. Odnajduje je w różnego rodzaju artefaktach: zdarzeniach i miejscach naznaczonych historią, w przedmiotach należących do jej przodków, jak i do obcych – nie tylko nieznanych z imienia i nazwiska, ale i obcych-wygnanych, uznanych kiedyś za wrogów. Kreśląc ich mistyczne portrety i nakładając swoje wyobrażenia na ich wspomnienia, tworzy relacje. Sama nazywa ich przyjaciółmi.

Interesuje ją także sam mechanizm zapamiętywania, szczególnie rozbieżności pamięci, które ujawniają się w sposobach zapamiętania tego samego zdarzenia przez różne osoby, oraz pamięć intymna, będąca wewnętrznym dyskursem człowieka z samym sobą i ze światem.

Artystka czerpie również z natury, która jest dla niej nie tylko przestrzenią obecności człowieka i dziania się rzeczy, ale i bytem obdarzonym pamięcią własną. Pamięć natury jest długowieczna. Rośliny, w przeciwieństwie do zwierząt, nie potrafią uciekać i nie posiadają mózgu zdolnego do zapamiętywania, potrafią jednak bronić się przed nieprzyjaznym środowiskiem, wykorzystując w tym celu wspomnienia przebytych w przeszłości negatywnych zdarzeń. Czasami pomagają nam, ludziom, w zapominaniu, zarastają miejsca i rzeczy.

Rośliny są tłem i realnym środowiskiem wielu działań artystki.

Natura jest również samodzielnym tematem podejmowanym przez Ewę Kozerę, głównie w kontekście jej umierania i dewastacji przez człowieka. Prace te powstają pod wpływem silnych emocji, wywoływanych przez dziejące się na naszych oczach tragiczne wydarzenia, jak pożary bagien nadbiebrzańskich czy zbrodniczy odstrzał dzików. Artystka malując płonące bagna czy zagrożone wyginięciem głuszce, zwraca uwagę na oko patrzącego, który nie tylko jako myśliwy mierzy do celu, ale również ogląda tragedię jako rodzaj spektakularnego i ekscytującego widowiska za szybą, na ekranie laptopa. Chce byśmy pamiętali, że oko należy do człowieka i to my, ludzie, stoimy za tymi tragediami.

Tytuł wystawy, „Temat rzeka”, powstał, by pomieścić cały zasób pamięci, z którą poprzez swoją sztukę obcuje Ewa Kozera. Rzeka jest tu symbolem czasu i pamięci całego świata – świata, który jest „(...) żywą, nieustannie stawającą się na naszych oczach – jednością (...)”[2].

Rzeka przynosi i zabiera – taka jej natura. Nad rzeką zawsze dużo się dzieje, sama w ciągłym ruchu powoduje wględny ruch wszystkiego.

Joanna Gwiazda

Ewa Kozera – ur. w 1993 roku w Katowicach. Absolwentka katowickiej ASP na kierunku malarstwo, uzyskała dyplom z wyróżnieniem w 2017 roku w pracowni Jacka Rykały. Bada obszar sztuk wizualnych, najczęściej malarstwa, rysunku i wideo, tworząc instalacje. Miała 14 wystaw indywidualnych oraz brała udział w kilkudziesięciu wystawach zbiorowych w kraju i za granicą. W 2015 roku zakwalifikowała się do finału Biennale Malarstwa ,,Bielska Jesień’’. W 2017 roku otrzymała wyróżnienie w konkursie młodego malarstwa ,,Promocje’’ w Legnicy. Zdobywczyni Grand Prix na Triennale Martwej Natury w Galerii BWA w Sieradzu (2018) oraz Grand Prix na Triennale Małych Form Malarskich w Galerii Wozownia w Toruniu (2019). W 2019 roku otrzymała nagrodę Marszałka Województwa Śląskiego dla młodych twórców. Została nagrodzona przez internetową galerię Grey Cube Gallery nagrodą honorową Merit Award (2020). W 2020 roku otrzymała Nagrodę Starosty Będzińskiego w Dziedzinie Twórczości Artystycznej, Upowszechniania i Ochrony Kultury.

[1] Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli, Kraków 2006, s. 378

[2] https://www.rp.pl/Kultura/191209471-Czuly-narrator-Pelny-tekst-noblowskiego-wykladu-Olgi-Tokarczuk.html, dostęp z 01.03.2021.

https://youtu.be/pb8OGCI0wrg

https://youtu.be/90suzPeZV6s