Obiekt tygodnia

Wreszcie do naszego cyklu „Obiekt tygodnia” trafiło mydło, które od lat można podziwiać na wystawie w Hali Pomp, gdzie eksponowane jest wraz z fajansowym zestawem do mycia.

Kostka prezentowanego szarego mydła Jędrnego ma wymiary 19 cm na 4 cm na 4,5 cm. Po jej środku znajduje się miejsce, w którym można było je przełamać lub przekroić. Na bokach mydła widnieje jego nazwa – „Jędrne”, zawartość kwasów tłuszczowych – „61-63%” oraz nazwa zakładu produkcyjnego – „W.F.M.iK.” i logo – żubr.

Mydło „Jędrne” zalicza się do mydeł gospodarczych i było przede wszystkim stosowane do prania. Za jego pomocą można było prać zarówno tkaniny lniane jak i bawełniane. Wykorzystywano je także do gotowania bielizny. W celu użycia mydła należało ostrym nożem skroić drobne płatki lub zetrzeć odpowiednią ilość na tarce. Poza „Jędrnym” najpopularniejszymi mydłami gospodarczymi w okresie PRL-u w kraju było również mydło ,,Biały Jeleń” i „Powszechne”. Mydło „Jędrne” produkowała także poznańska „Luksja” i Wrocławskie Zakłady Chemii Gospodarczej „Pollena”.

Widoczna na mydle sygnatura producenta odnosi się do Warszawskiej Fabryki Mydła i Kosmetyków Uroda. Jej geneza sięga 1896 r. kiedy to przy ul. Szwedzkiej na warszawskiej Pradze powstało Towarzystwo Akcyjne Fabryki Produktów Chemicznych „Praga”, które produkowało kwas siarczany, wazelinę, smary do maszyn i woski impregnujące. Około 1919 r. „Praga” została przejęta przez Spółkę Akcyjną „Wotitz”, a rok później przez Spółkę Akcyjną „Saturnia”, która produkowała m.in. mydło „Jeleń-Schicht”. W tym czasie w fabryce przy ul. Szwedzkiej produkowano głównie różnego rodzaju mydła i środki piorące. W 1928 r. „Saturnię” wykupił koncern Schicht. W 1939 r. jeszcze przed wybuchem II wojny światowej Schicht sprzedał praską fabrykę koncernowi Unilever.

W trakcie wojny hale produkcyjne przy ul. Szwedzkiej dalej wytwarzały mydło. Niestety wraz z wycofywaniem się Niemców w 1944 r. 90% silników zostało wywiezione przez okupanta, przez co zakład stanął. Kilka miesięcy później, dzięki odbudowie i uzupełnieniu parku maszynowego, produkcja środków myjących i piorących ruszyła. Po wojnie zakłady upaństwowiono.

W 1956 r. uzyskał nazwę Warszawska Fabryka Mydła i Kosmetyków „Uroda”. Pierwszym logo był żubr, a kolejne – przypominające kwiat wprowadzono 1967 r.To właśnie najprawdopodobniej pomiędzy 1956 a 1967 r. powstała nasza muzealna sztaba mydła.

W 1970 r. władze krajowe powołały Zjednoczenie Przemysłu Kosmetyków i Środków Czystości „Pollena”, co zaowocowało zmianą nazwy praskich zakładów na Fabryka Kosmetyków „Pollena-Uroda” Od tego momentu firma bardzo się rozwijała i poszerzyła asortyment m.in. o kosmetyki „Jacek i Agatka”, „Wars” czy „Alibi”.

Niestety problemy tej znanej marki rozpoczęły się na początku lat 90. XX w. wraz transformacją gospodarczą i ustrojową. Proces prywatyzacyjny doprowadził do przejęcia zakładów przy brytyjski PZ Cussons. Produkcję wygaszono. W 2004 r. najstarsze budynki fabryki wpisano na listę zabytków. W 2014 r. teren przejął OKAM Capital i przerobił obiekty fabryczne na mieszkania. Część z nich pod koniec 2024 r. jeszcze nie znalazła właściciela.

Warto dodać, że w 1964 r. polska Wytwórnia Filmów Oświatowych nagrała materiał o produkcji mydła w Warszawskiej Fabryki Mydła i Kosmetyków „Uroda”, w którym pokazano proces produkcji mydła. W materiale ukazano również kostki mydła Jędrnego. Kto wie być może w filmie wystąpiła nasza muzealna kostka?