Architektura miast VII: Architektura w służbie potrzebujących – szpitale, przytułki, ochronki w XIX i na początku XX wieku

W oparciu o postępy w medycynie i higienie dokonujące się w XIX wieku, pojawiały się nowe koncepcje dotyczące budowy szpitali i budynków dla osób potrzebujących opieki. A takich osób w XIX-wiecznych miastach nie brakowało. Dynamiczny postęp i rozwój miał też ciemne strony – pogorszyła się sytuacja zdrowotna, wybuchały epidemie, porzucano dzieci, szukano najmniejszego wsparcia w nieszczęściu. Wojny, których w tych czasach nie brakowało, także przyczyniały się do konieczności tworzenia placówek dla ofiar, w pierwszej kolejności dla żołnierzy, ale też sierot i uciekinierów z terenów objętych konfliktami. Powstawaniu takich miejsc przyświecała empatia i dobroć wynikające z przesłanek religijnych i obyczajowych, z czasem opieka nad potrzebującymi stała się obowiązkiem władz państwowych wobec obywateli. Architekci, którzy podejmowali się zaprojektowania tego typu obiektów, nie mieli łatwego zadania – działali w przestrzeni bólu, cierpienia, samotności, a zaofiarować musieli, wspierając personel, budynki „przywracające” wiarę i nadzieję. Stąd, mając na uwadze racjonalne rozwiązanie wnętrz, nie zapominano o miejscach wspólnych, o zieleni (na werandach i w ogrodach czy na dziedzińcach), rozpatrywano rolę światła, kolorów ścian, wydzielano strefy sacrum (kaplice). Czy zawsze udawało się stworzyć optymalne warunki dla potrzebujących? Jak szczytne idee miłosierdzia zderzały się z trudną rzeczywistością XIX i początku XX wieku? Na takie pytania próbowali odpowiedzieć naukowcy z polskich ośrodków akademickich, z muzeów, centrów kultury. Wyniki ich badań złożyły się na kolejny zbiór studiów wzbogacających wiedzę na temat urbanistyki i architektury XIX i XX wieku. Oryginalnym uzupełnieniem artykułów są rysunki wykonywane „na gorąco” w trakcie wystąpień prelegentów podczas konferencji. Ich autorem jest mgr inż. Bogusław Małusecki z Archiwum Państwowego w Katowicach Oddział w Gliwicach, któremu bardzo dziękujemy za niebanalne spojrzenie na poruszane w artykułach zagadnienia.

Zbiór studiów obejmuje następujące opracowania:

• Amadeusz Szklarz-Habrowski – Badania nad topografią szpitali-przytułków w przestrzeni miejskiej Starej i Nowej Częstochowy przełomu XVIII i XIX wieku
• Dominik Karcz – „Miasto dobra” – inwestycje o charakterze dobroczynnym w okolicach dawnej ulicy Solnej w Krakowie w XIX i XX wieku jako kontynuacja historycznej tradycji
• Krystian Strauss – Francuskie szpitale wojskowe w Bydgoszczy w latach 1806–1808
• Bogna Derkowska-Kostkowska – Bydgoskie szpitale miejskiego radcy budowlanego Wilhelma Linckego
• Robert Gaweł – W krajobrazie zdrowy duch. O zakładzie dla nerwowo i umysłowo chorych w podkrakowskim Kobierzynie
• Maciej Kędzierski – Szpital „Dziekanka” w Gnieźnie. Losy szpitala w latach 1891‒1945
• Piotr Winter – Historia i architektura dawnego zakładu dla niemowląt Auguste-Victoria-Heim w Bydgoszczy

Pobierz bezpłatnie publikację w formacie PDF

Wersja drukowana jest niedostępna ze względu na wyczerpany nakład.